Thơ Ba Tư

                                       Rumi
                                (1207 – 1273)- Ba Tư
​

​     Rumi còn gọi là Jalal Uddin Rumi. Ông có tên đầy đủ là Mawlānā Jalāl ad-Dīn Muḥammad Balkhī hoặc Jalāl ad-Dīn Muḥammad Rūmī , ông sinh ở thành phố Balkh thuộc  tỉnh Khorasan của Ba Tư, ngày nay thuộc Afghanistan.Vào khoảng năm 1218, để tránh họa xâm lăng Mông Cổ, ông cùng gia đình tản cư qua nhiều nơi ở các nước, từ Balkh đến Baghdad, Mecca, Damascus và cuối cùng định cư ở Karaman gần Konya (nay thuộc Thổ Nhĩ Kỳ). Ông là nhà thơ lớn của  Ba Tư ở vào thế kỷ XIII. Ông còn là luật gia, học giả của Hồi giáo, nhà thần học của phái Sufi. Trong suốt 25 năm ông đã viết trên 70.000 câu thơ bao gồm nhiều chủ đề, viết theo thể quatrains ( rubayāt: thơ 4 câu) và Odes (Ghazal: thơ trữ tình Ba Tư)...
Tác phẩm chính của Rumi là “Maṭnawīye Ma'nawī” (câu đối tinh thần) chứa khoảng 27.000 dòng thơ Ba Tư, và “Rumi là Diwan-i Shams-i Tabriz-i” (Tác phẩm về Shams người xứ Tabriz) gồm khoảng 40.000 câu thơ, đề tặng Shams ad-Din, một người bạn và người thầy tinh thần của ông. Đồng thời còn có 2000 bài quatrains Ba Tư, các Divan (các bộ sưu tập những bài thơ tiếng  Ả Rập hơặc tiếng Ba Tư) chứa 90 bài Ghazals (thơ trữ tình Ba Tư) và 19 bài quatrains trong tiếng Ả Rập. Ngoài ra có các tác phẩm văn xuôi như Fihi Ma Fihi ( Trong đó có gì trong đó), Majāles-e Sab'a ( Bảy phiên họp), Makatib ( Những bức thư ) v.v...
.   Thơ ông có ảnh hưởng lớn ở các nước: Iran, Afghanistan,Tajikistan ,Thổ Nhĩ Kỳ,Azerbaijan, Punjabi, , Hy Lạp , Pashtun , các nước có người Hồi giáo ở Trung Á, Nam Á và còn vượt sang các nước phương Tây, được dịch ra nhiều thứ tiếng.
     Rumi được giới học giả thời nay đánh giá là nhà thơ lớn của mọi thời đại, sánh ngang với  Dante và Shakespeare.(Căn cứ theo các nguồn tư liệu của Bách khoa toàn thư)
Một số bài thơ của Rumi:
1)
Tender Words
 
Tender words we spoke
to one another
are sealed
in the secret vaults of heaven.
One day like rain,
they will fall to earth
and grow green
all over the world.
--Rumi. Translator: Coleman Barks
 
+ Bản dịch tiếng Việt:
Những lời âu yếm
 
Những lời âu yếm chúng ta đã nói
với nhau
được phong kín
trong những căn hầm bí mật của thiên đường.
Rồi một ngày như mưa
chúng sẽ rơi xuống đất
làm tăng trưởng màu xanh
phủ tràn lên thế giới.
  HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
(Theo bản tiếng Anh của Coleman Barks)

2)
Some Kiss We Want

There is some kiss we want with
our whole lives, the touch of
spirit on the body. 
Seawater
begs the pearl to break its shell.

And the lily, how passionately
it needs some wild darling! 

At night, I open the window and ask
the moon to come and press its
face against mine.
--Rumi. Translator: Coleman Barks
+ Bản dịch tiếng Việt:
Một số nụ hôn chúng ta cần muốn có
 
Có một số nụ hôn chúng ta cần muốn có
cho toàn bộ cuộc sống của mình, để chạm tới
tinh thần trên thân thể.
 
Nước biển
khẩn cầu ngọc trai phá vỡ lớp vỏ của nó
 
Và hoa huệ, say đắm nồng nàn
nó cần một số vẻ đáng yêu hoang dã!
 
Trong đêm, tôi mở cửa sổ và hỏi
bóng trăng đang đến, tôi ấn vào
khuôn mặt nó, đang tương phản cùng tôi.
    HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
   (Theo bản tiếng Anh của Coleman Barks)

3)
     Breathe into me 

Close the language-door and
open the love window. 
The moon
won't use the door, only the window.
--Rumi. Translator: Coleman Barks

+ Bản dịch tiếng Việt:
Chuyền hơi thở vào tôi
 
Hãy đẩy cánh cửa lớn ngôn ngữ
và mở cánh cửa sổ tình yêu.
Vầng trăng
không cần dùng cửa lớn mà chỉ cần cửa sổ.
    HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
   (Theo bản tiếng Anh của Coleman Barks)

4)
 THE SILENT ARTICULATION OF A FACE

Love comes with a knife,
not some shy question, 
and not with fears
for its reputation!

I say these things disinterestedly.
Accept them in kind.

Love is a madman, working his wild schemes, tearing off his clothes,
running through the mountains, drinking poison,
and now quietly choosing annihilation.

A tiny spider tries to wrap an enormous wasp.
Think of the spiderweb woven across the cave
where Muhammad slept! 

There are love stories,
and there is obliteration into love.

You've been walking the ocean's edge,
holding up your robes to keep them dry.
You must dive naked under and deeper under,
a thousand times deeper! 

Love flows down!!
The ground submits to the sky and suffers
what comes. 

Tell me, is the earth worse
for giving in like that?
Don't put blankets over the drum!
Open completely. 
Let your spirit-ear listen to the green dome's passionate murmur.]

Let the cords of your robe be untied.
Shiver in this new love beyond all above and below. 

The sun rises, but which way
does night go? 

I have no more words. Let soul speak with the silent
articulation of a face.
      --Rumi. Translator: Coleman Barks   
 
+ Bản dịch tiếng Việt:
Sự nối khít im lặng của khuôn mặt
 
Tình yêu đến với một con dao
không phải bằng câu hỏi rụt rè,
nó không hề sợ hãi
cho danh tiếng của mình!
 
Tôi nói những điều này một cách vô tư.
Chấp nhận chúng bằng việc làm tương tự.
 
Tình yêu là một người điên, hắn đang làm công việc theo kiểu man rợ, xé toạc quần áo của mình
chạy băng qua những ngọn núi, rồi giải khát bằng độc dược,
và bây giờ nó lặng lẽ chọn sự hủy diệt.
 
Một con nhệnh bé xíu đã nỗ lực bao phủ tơ con ong vò vẽ khổng lồ.
Hãy nghĩ các mạng nhệnh đã dệt trong các hang động
nơi Muhammed (1) đã yên giấc nghìn thu!
 
Có những câu chuyện tình yêu,
và đó là sự phá hủy tình yêu.
 
Bạn đã từng đi bộ trên bờ biển,
vén cao áo choàng của mình để giữ chúng được khô ráo.
Rồi có lúc bạn phải lặn trần truồng xuống nước và ngập sâu bên dưới
một ngàn lần sâu hơn!
 
Tình yêu đổ xuống!
Mặt đất ngưng phản kháng bầu trời và chịu đựng khổ đau
những gì xảy đến.
 
Hãy bảo cho tôi biết, trái đất có tồi tệ hơn
khi nhượng bộ như thế này?
Đừng đưa chăn phủ lên mặt trống!
Hãy mở toang ra.
Hãy để lỗ tai tinh thần của bạn lắng nghe tiếng thì thầm mê đắm của lâu đài xanh nguy nga tráng lệ.
Hãy để những sợi dây áo choàng của bạn được tháo ra.
Rùng mình trong tình yêu mới mẻ này vượt lên tất cả bên trên và dưới.
Mặt trời mọc, nhưng con đường này
đi trong đêm?
 
Tôi không nhiều lời hơn. Hãy để tâm hồn lên tiếng với sự nối khít im lặng của khuôn mặt.
HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
            (Theo bản tiếng Anh của Coleman Barks)
5)
The Prophet said...
 
The Prophet said that women
totally dominate men of intellect and possessors of hearts, 
But ignorant men dominate women,
for they are shackled by the ferocity of animals.
--Rumi. Translator: Coleman Barks  
 
  + Bản dịch tiếng Việt:
Nhà tiên tri nói rằng...
 
Nhà tiên tri nói rằng các phụ nữ
hoàn toàn thống trị trí tuệ của những người đàn ông
và sở hữu trái tim họ.
Nhưng những người đàn ông ngu dốt lại thống trị những người đàn bà,
vì họ bị gông cùm bởi những con vật dã man tàn bạo.
          HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
 
6)
This moment, this love, comes to rest in me
 
This moment, this love, comes to rest in me
many beings in one being
In one wheat grain a thousand sheep stacks

Inside the needle's eye
a turning night of stars

There is a light seed grain inside
you fill it with yourself or it dies

I am caught in this curling energy, your hair
who ever is calm and sensible 
is insane!
      --Rumi. Translator: Coleman Barks  
  
 + Bản dịch tiếng Việt:
Khoảnh khắc này, tình yêu đã đến...
 
Khoảnh khắc này, tình yêu đã đến và nghỉ lại trong tôi
nhiều hiện trạng trong một hiện trạng
như một hạt lúa mì trong đống thóc của ngàn con cừu.
 
Trong con mắt châm chọc
đêm đổi hướng của những vì sao
 
Có một hạt giống ánh sáng ở bên trong
em giữ nó với chính mình hoặc để nó chết
 
Tôi bắt gặp sinh lực tiềm tàng trong mái tóc em quăn
bao giờ cũng êm đềm và cảm giác như
đó là sự điên rồ!
          HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
(Theo bản dịch tiếng Anh của Coleman Barks)