Thơ Octavio Paz

​                                      Octavio Paz
                   (1914-1998) – Mexico (Mê-hi-cô)

  Tên đầy đủ Octavio Paz Lozano là nhà thơ, nhà văn, nhà phê bình, nhà ngoại giao Mexico, giải Nobel Văn học 1990.
Giới thiệu một vài bài thơ: 

 1) Bài 1: Nguyên tác tiếng Tây ban Nha( Original in Spanish ):
                    TUS OJOS
 
Tus ojos son la patria del relámpago y de la lágrima, 
silencio que habla, 
tempestades sin viento, mar sin olas, 
pájaros presos, doradas fieras adormecidas, 
topacios impíos como la verdad, 
o toño en un claro del bosque en donde la luz canta en el hombro de un árbol y son pájaros todas las hojas, 
playa que la mañana encuentra constelada de ojos, 
cesta de frutos de fuego, 
mentira que alimenta, 
espejos de este mundo, puertas del más allá, 
pulsación tranquila del mar a mediodía, 
absoluto que parpadea, 
páramo.

  + Bản dịch tiếng Anh của Arielle Concilio (Thạc sĩ văn học)
                     Your eyes
 
Your eyes are the homeland of lightening and tears,
silence that speaks,
tempests without wind, sea without waves,
 captive birds, sleepy golden beasts,
 topaz as profane as truth,
 autumn in a patch of forest where light sings on the shoulder of a tree and all the leaves are birds,
beach that the morning finds constellated with eyes,
 basket of fruits aflame,
lie that nourishes,
mirrors of this world, doors from the beyond,
whispering rhythm of the sea at noon, 120
 flickering absolute,
moor.

 + Dịch thơ:
             Đôi mắt em
 
Đôi mắt em là quê hương của ánh chớp và nước mắt,
im lặng mà biết nói,
bão tố không có gió, biển cả không có sóng,
những con chim nhốt lồng, những con thú say giấc ngủ vàng,
những viên đá hoàng ngọc,(1) thô ráp, như sự thật,  
mùa thu hiện ra trong mảng lốm đốm của rừng, nơi ánh sáng ca hát trên đôi vai của cây cối và tất cả chiếc lá là những con chim,
bãi tắm biển ban mai tìm thấy những con mắt họp thành chòm sao,
giỏ trái cây bốc lửa,
lời nói dối được nuôi dưỡng,
những chiếc gương của thế giới này, những cánh cửa từ chốn xa xôi,
nhịp điệu thì thầm của biển ban trưa,
long lanh tuyệt đối,
hồng hoang.
HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
 
 (1) Đá Topaz: Một loại đá quí,  kết tinh theo hệ trực thoi còn gọi là hoàng ngọc. Ngày xưa, người La Mã, Hy Lạp, Ai Cập, tin vào loại đá này với nhiều tính chất huyền thoại. Bởi vậy loại đá này đã  biểu tượng cho vẻ đẹp, sự thông minh, lòng chung thủy và giúp con người tăng cường sức khỏe, xua đuổi được ác mộng, bệnh tật...                     
   
    2) Bài 2: Nguyên tác tiếng Tây ban Nha: .    
          El desconocido
                                                           
La noche nace en espejos de luto. 
Sombríos ramos húmedos 
ciñen su pecho y su cintura, 
su cuerpo azul, infinito y tangible. 
No la puebla el silencio: rumores silenciosos, 
peces fantasmas, se deslizan, fosforecen, huyen. 
La noche es verde, vasta y silenciosa. 
La noche es morada y azul. 
Es de fuego y es de agua. 
La noche es de mármol negro y de humo. 
En sus hombros nace un río que se curva, 
una silenciosa cascada de plumas negras. 

La noche es un beso infinito de las tinieblas infinitas. 
Todo se funde en ese beso, 
todo arde en esos labios sin límites, 
y el nombre y la memoria 
son un poco de ceniza y olvido 
en esa entraña que sueña. 

Noche, dulce fiera, 
boca de sueño, ojos de llama fija y ávida, 
océano, 
extensión infinita y limitada como un cuerpo acariciado a oscuras, 
indefensa y voraz como el amor, 
detenida al borde del alba como un venado a la orilla del susurro o del miedo, 
río de terciopelo y ceguera, 
respiración dormida de un corazón inmenso, que perdona: 
el desdichado, el hueco, 
el que lleva por máscara su rostro, 
cruza tus soledades, a solas con su alma. 

Tu silencio lo llama, 
rozan su piel tus alas negras, 
donde late el olvido sin fronteras, 
mas él cierra los poros de su alma 
al infinito que lo tienta, 
ensimismado en su árida pelea. 

Nadie lo sigue, nadie lo acompaña. 
En su boca elocuente la mentira se anida, 
su corazón está poblado de fantasmas 
y el vacío hace desiertos los latidos de su pecho. 
Dos perros amarillos, hastío y avidez, disputan en su alma. 
Su pensamiento recorre siempre las mismas salas deshabitadas, 
sin encontrar jamás la forma que agote su impaciencia, 
el muro del perdón o de la muerte. 
Pero su corazón aún abre las alas 
como un águila roja en el desierto. 

Suenan las flautas de la noche. 
El mundo duerme y canta. 
Canta dormido el mar; 
ojo que tiembla absorto, 
el cielo es un espejo donde el mundo se contempla, 
lecho de transparencia para su desnudez. 

Él marcha solo, infatigable, 
encarcelado en su infinito, 
como un solitario pensamiento, 
como un fantasma que buscara un cuerpo.
                         ( Poemas de Octavio Paz )

   + Bản dịch tiếng Anh của Arielle Concilio:               
            The Stranger
 
The night is born on mirrors of mourning.
somber, damp branches
gird its waist and breast,
its blue body, infinite and tangible.
Silence doesn’t fill it: silent murmurs,
phantom fish, slip by, phosphoresce, escape.
 
The night is green, vast, and silent.
 The night is violet and blue,
made of fire and water.
The night is made of smoke and black marble.
On its shoulders it bears a bending river,
 a silent cascade of black plumage.

The night is an infinite kiss of infinite darkness.26
Everything melts in that kiss,
everything burns on those limitless lips,
and the name and the memory
are a bit of ash and oblivion
in that heart that dreams.
 
Night, a sweet beast,
mouth of dream, eyes of hardened, rabid flames;
ocean,
infinite and limited expanse like a body caressed in shadows;
vulnerable and voracious like love,
transfixed at the break of dawn like a deer on the edge of a whisper or fear;
 river of velvet and blindness,
silent breathing of a limitless heart that pardons:
the misery, the hollow,
what wears a mask,
crosses your solitude, alone with its soul.
 
Your silence calls it,
 your black wings graze its skin
 where boundless oblivion throbs,
but it closes the pores of its soul
to the infinity that tempts it,
self-absorbed in its futile battle.
 
No one follows it, no one accompanies it.
In its mouth the eloquent lie is nested,
 its heart full of phantoms
and the emptiness makes the heartbeats deserts.
Two yellow dogs, weariness and fervor bicker in its soul.
 Its mind always runs through the same deserted rooms,
 never finding the form that exhausts its impatience,
the wall of mercy or death.
But even its heart opens its wings,
a red eagle in the desert.
 
Night’s pipers dream.
The world sleeps and sings.
The sleeping sea sings
and an absorbed eye trembles,
the sky a mirror where the world gazes upon itself,
a bed of transparency for its nakedness.
 
It marches alone, inexhaustible, eternal,
encarcerated in its infinity,
 a solitary thought,
 a phantom searching for a body.
 
Nothing, night, quenches its endless thirst,
ceaseless pendulum,
hunger not from being but from emptiness.
  + Dịch thơ:
         Kẻ xa lạ
 
Đêm được sinh ra trên chiếc gương tang.
những cành lá ẩm ướt tối tăm
bao bọc quanh eo và bộ ngực nàng,
một cơ thể xanh vô tận và hữu hình.
Sự tĩnh mịch không thể lấp đầy nổi đêm: cõi im lặng thì thầm,
bóng ma cá trườn bò, tỏa ánh lân quang, trốn thoát.
 
Đêm là màu xanh lá cây, mênh mông và lặng lẽ.
Đêm là màu tím và xanh lam,
Làm bằng lửa và nước.                               
Đêm làm bằng khói và cẩm thạch đen.        
Trên đôi vai nàng sinh ra một dải sông cong,
Một thác nước lặng im khoác bộ lông chim đen.
 
Đêm là nụ hôn vô tận của bóng tối vô tận.
Tất cả mọi thứ đều tan lẫn trong nụ hôn đó,
tất cả mọi thứ đều bừng cháy trên những vành môi vô hạn,
với danh tính và kỷ niệm
là một chút tro tàn và quên lãng
trong trái tim kia đầy những giấc mộng.
 
Đêm là một con thú dữ ngọt ngào,
có cái miệng ước mơ, đôi mắt đanh lại, bừng ngọn lửa nồng nhiệt,
đại dương,
vô tận và trải rộng hữu hạn như một cơ thể được vuốt ve trong bóng tối,
bơ vơ và đói khát như tình yêu,                (*)
đã sững sờ dừng lại trước giới hạn bình minh như con nai dừng ở bìa rừng vì tiếng thì thầm hay sợ hãi;
dòng sông êm mượt như nhung và mù lòa,
hơi thở đều hòa của một trái tim vô hạn biết thứ tha,
sự khốn khổ , rỗng tuếch,
khoác chiếc mặt nạ,
vượt qua sự cô độc của em, đơn lẻ với tâm hồn của hắn.
 
Sự im lặng của em đã gọi hắn,
đôi cánh đen của em đã sượt qua da hắn,
nơi có những nhịp đập phập phồng mang lãng quên vô tận.
nhưng hắn đã đóng kín các lỗ chân lông mang linh hồn mình,
với vô số điều cám dỗ hắn,                             
hắn chỉ quan tâm đến mình trong cuộc chiến vô ích.
 
Không một ai theo hắn, không một ai đồng hành cùng hắn.
Sự giả dối làm tổ trong cái miệng hùng hồn của hắn,
trái tim hắn đầy rẫy bóng ma.
và sự trống rỗng kia đã làm nên nhịp đập cho trái tim hoang mạc.
Hai con chó vàng, mệt mỏi và tham ăn, choảng lộn nhau trong tâm hồn hắn.  (*)
Tâm trí hắn luôn luôn chạy qua những căn phòng vắng vẻ bóng người,
sẽ chẳng bao giờ tìm thấy cái hình thể đã cạn kiệt sự thiếu kiên nhẫn của hắn,
bức tường của khoan dung tha thứ hay cái chết.
Nhưng trái tim của hắn đã mở ra đôi cánh của mình,
một con đại bàng đỏ trong sa mạc.
 
Đêm của tiếng sáo mơ màng.
Thế giới ngủ và ca hát.
Biển ngủ và ca hát.
với ánh mắt say mê run rẩy,
bầu trời là chiếc gương cho cả thế giới nhìn vào để tự soi mình,
một chiếc giường ngủ minh bạch cho sự lõa lồ của hắn.
 
Hắn bước đi cô độc, không mệt mỏi, tồn tại vĩnh viễn,
bị giam giữ trong vô tận,
một tư tưởng cô độc,
một bóng ma kiếm tìm một thân thể.
 
Hư không, đêm, đã giải khát cho cơn khát vô cùng,
như quả lắc đu đưa không ngừng nghỉ,
không đói từ hiện trạng nhưng đói từ trống rỗng.
            HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
 
Chú thích: Các câu có dấu (*) được dịch theo ý của bản nguyên tác.
Bài thơ này đã từng được Bộ Giáo dục Cuba xuất bản tại La Habana năm 1963 ở trong tập “Thơ Mỹ Latin thế kỷ XIX – XX”

  + Bài 3: Nguyên tác bằng tiếng Tây Ban Nha:
          Dos Cuerpos
 
Dos cuerpos frente a frente 
son a veces dos olas 
y la noche es océano.
Dos cuerpos frente a frente 
son a veces dos piedras 
y la noche desierto.
Dos cuerpos frente a frente 
son a veces raíces 
en la noche enlazadas.
Dos cuerpos frente a frente 
son a veces navajas 
y la noche relámpago.
Dos cuerpos frente a frente 
son dos astros que caen 
en un cielo vacío.

 +Bản dịch tiếng Anh: Theo bản dịch của chương trình Random Poetry (Thơ ngẫu nhiên):
     Two Bodies
 
Two bodies face to face
Are sometimes two waves
And the night, an ocean.
 
Two bodies face to face
Are sometimes two stones
And the night, a desert.
 
Two bodies face to face
Are sometimes the roots
Joined in the night.
 
Two bodies face to face
Are sometimes knives
And the night, a lightening.
 
Two bodies face to face
Are two stars that fall
In an empty sky.
 
 + Dịch thơ:
      Hai thân thể
 
Hai thân thể mặt đối mặt
Đôi lúc là hai con sóng
Và đêm là đại dương.
 
Hai thân thể mặt đối mặt
Đôi lúc là hai tảng đá
Và đêm là sa mạc hoang vu.
 
Hai thân thể mặt đối mặt
Đôi lúc là rễ cây
Nối liền trong đêm tối.
 
Hai thân thể mặt đối mặt
Đôi lúc là hai lưỡi dao
Và đêm là ánh chớp.
 
Hai thân thể mặt đối mặt
Là hai vì sao rơi
Trong bầu trời trống rỗng.
HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
 
  4) Bài 4: (Từ bài 4 – bài 6 đều dựa theo các bản dịch tiếng Anh của chương trình PoemHunter).
    The Bridge

Between now and now,
between I am and you are,
the word bridge.

Entering it
you enter yourself:
the world connects
adn closes like a ring.

From one bank to another,
there is always
a body stretched:
a rainbow.
I'll sleep beneath its arches. 
 
  +Dịch thơ:
     Cây cầu
 
Từ giờ đến giờ,
từ anh đến em đang có
một cây cầu ngôn ngữ.
 
Để vào đó
em đi vào tự chính em
thế giới kết nối lại
khép kín như vòng nhẫn.
 
Từ bờ này đến bờ kia
luôn luôn có
một thân thể kéo dài
một dãi cầu vồng
anh sẽ ngủ dưới vòm của nó.
HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
  
    5) Bài 5:
    Summit And Gravity

There's a motionless tree
And another one coming forward
A river of trees
Hits my chest
The green surge
Is good fortune
You are dressed in red
You are
The seal of the scorched year
The carnal firebrand
The star fruit
In you like sun
The hour rests
Above an abyss of clarities
The height is clouded by birds
Their beaks construct the night
Their wings carry the day
Planted in the crest of light
Between firmness and vertigo
You are
Transparent balance 
**
  + Dịch thơ:
   Đỉnh chóp và lực hút
 
Đó là một thân cây bất động
Và có một thân cây khác tiến về phía trước
Một dòng sông cây
Vấp phải lồng ngực anh
Màu xanh dâng trào cuồn cuộn
Là vận mệnh tốt lành
Em mặc quần áo đỏ
Em là dấu cháy sém của năm
Khúc củi cháy dở của xác thịt
Ngôi sao cây trái
Trong em như có mặt trời
Thời gian dừng lại
Trên vực thẳm lộ rõ
Trên cao mờ mịt bởi những cánh chim
Những chiếc mỏ của chúng xây thành đêm tối
Nhữn đôi cánh của chúng mang đi ngày
Gieo trồng trên đỉnh ánh sáng
Giữa sự vững vàng và chao đảo
Em là sự cân bằng trong sáng.
            HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
 
 6) Bài 6: -Dịch theo bản tiếng Anh của Eliot Weinberger:
          Counterparts
 
In my body you search the mountain
for the sun buried in its forest.
In your body I search for the boat
adrift in the middle of the night.
 
  + Dịch thơ:
        Đối chiếu
 
Trong cơ thể anh, em tìm thấy núi non
có mặt trời chôn cất trong rừng
trong cơ thể em, anh tìm kiếm chiếc thuyền
trôi dạt lênh đênh trong giữa trời đêm tối.
          HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch