Nelly Sachs
(1891-1970), Do Thái
Nelly Sachs năm 1910
Nelly Sachs là nhà thơ và nhà biên kịch người DoThái nhưng sinh ở Berlin, Đức (German Jew), và từ sau năm 1940 lại trở thành công dân Thụy Điển khi bà bỏ nước Đức, trốn thoát sự tàn sát của Đức Quốc xã) chạy sang nước này.
Nelly Sachs được tặng nhiều giải thưởng, trong đó giải Nobel Văn học năm 1966 (bà nhận cùng với nhà văn Do Thái khác là Shmuel Agnon)
Tác phẩm: Được viết bằng tiếng Đức, tiêu biểu như:
- Trong ngôi nhà của tử thần (In den Wohnungen des Todes, 1946), thơ.
- Che mờ các ngôi sao (Stern ver dunkelung, 1949), thơ.
- Không ai biết được sẽ ra sao (Und niemand weiss weiter, 1957), thơ.
- Trốn chạy và biến đổi (Fluch und Verwandlung, 1959), thơ. vv và vv...
1) Bài 1: Đường kẻ
+ Nguyên tác tiếng Đức:
Linie wie
Linie wie
lebendiges Haar
gezogen todnachtgedunkelt
von dir
zu mir.
Gegängelt
außerhalb bin ich hinübergeneigt
durstend
das Ende der Fernen zu küssen.
Der Abend
wirft das Sprungbrett
der Nacht über das Rot
verlängert deine Landzunge
und ich setze meinen Fuß zagend
auf die zitternde Saite
des schon begonnenen Todes.
Aber so ist die Liebe –
+ Bản dịch tiếng Anh:
Line
Line
drawn like
living hair
dead-of-night darkened
from you
to me.
Held back
outside
leaning far over
thirsting
to kiss the end of the distances.
The evening
throws the springboard
of the night over the redness
prolongs your spit of land
and I set my hesitating foot
on the trembling strings
of the death that has already begun.
But that is love –
+ Bản dịch thơ Tiếng Việt
Đường kẻ
Đường kẻ
được vạch như
sợi tóc sống
mang sắc chết của màu đêm đen thẫm
từ anh
sang em
Giữ lại
từ bên ngoài, em nghiêng xa hơn
khát khao
mong được chạm hôn đến tận cùng khoảng cách
Chiều tàn
ném tấm ván làm bàn đạp
cho bóng đêm tràn lên sắc đỏ
kéo dài qua mũi đất của anh
và em đặt bước chân do dự
trên dây đàn run rẩy
của cái chết sẵn sàng đã mở đầu.
Nhưng đó chính là tình yêu.
HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
Nguồn: Các nhà văn Thuỵ Điển giải Nobel, NXB Lao động, 2010.
2) Bài 2: Ngoảnh mặt
Abgewandt
Abgewandt
warte ich auf dich
weit fort von den Lebenden weilst du
oder nahe.
Abgewandt
warte ich auf dich
denn nicht dürfen Freigelassene
mit Schlingen der Sehnsucht
eingefangen werden
noch gekrönt
mit der Krone aus Planetenstaub –
die Liebe ist eine Sandpflanze
die im Feuer dient
und nicht verzehrt wird –
Abgewandt
wartet sie auf dich –
1961
+ Bản dịch tiêng Anh:
Face Averted
Face averted
I wait for you
far away you dwell from the living
or near.
Face averted
I wait for you
for those released may not
be captured
with the snares of longing
nor crowned
with a crown of planet dust –
Love is a sand plant
that serves in fire
and is not consumed –
Face averted
it waits for you –
+ Bản dịch thơ tiếng Việt:
Ngoảnh mặt
Ngoảnh mặt quay đi
em đợi anh
dù anh ở rất xa từ nơi đang sống
hoặc ở gần.
Ngoảnh mặt quay đi
em đợi anh
người có thể không được buông tha
bị cầm tù giam giữ
vì cái bẫy khát khao
không phải được đăng quang vinh dự
bằng vương miện của bụi hành tinh
Tình yêu là thực vật trên cát
được hiến dâng trong lửa
và không bị thiêu huỷ.
Ngoảnh mặt quay đi
Điều đó cũng chờ anh.
HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
Nguồn: Các nhà văn Thuỵ Điển giải Nobel, NXB Lao động, 2010.
3) Bài 3: Mi đánh mất tên mình
+ Nguyên tác:
Dein Name ist dir verlorengegangen
Dein Name ist dir verlorengegangen
aber die Welt eilt herzu
und bietet dir schöne Auswahl an
Du schüttelst den Kopf
aber dein Geliebter
hat dir einmal die Nadel im Heuhaufen gefunden
Hörst du: er ruft dich schon –
+ Bản dịch tiếng Anh:
You’ve lost your name
You’ve lost your name
but the world rushes up
and offers you a grand choice
You shake your head
yet your beloved
once found you the needle in the haystack
Hark: he’s calling you now
+ Bản dịch thơ Tiếng Việt:
Mi đánh mất tên mình
Mi đánh mất tên mình
Nhưng thế giới đã ùa lên
Tặng cho mi sự lựa chọn lớn lao to tát
Mi lắc đầu
Nhưng còn người yêu của mi
Đã có lần tìm cho mi cây kim trên cánh đồng khô cỏ
Ồ! nghe đây: Giờ chàng đang lên tiếng gọi mi.
HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
Nguồn: Các nhà văn Thuỵ Điển giải Nobel, NXB Lao động, 2010.
4) Bài 4: Đợi
+ Nguyên tác tiếng Đức:
Warte
bis die Buchstaben heimgekehrt sind
aus der lodernden Wüste
und gegessen von heiligen Mündern
Warte
bis die Geistergeologie der Liebe
aufgerissen
und ihre Zeitalter durchglüht
und leuchtend von seligen Fingerzeigen
wieder ihr Schöpfungswort fand:
da auf dem Papier
das sterbend singt:
Es war
am Anfang
Es war
Geliebter
Es war –
+ Bản dịch tiếng Anh:
Wait
Wait
until the letters have returned home
from the blazing desert
and been eaten by holy mouths
Wait
until the ghostly geology of love
ripped open
and glowing through its aeons
and shining with holy fingers
once again found the word of its creation:
there on the paper
singing as it dies:
There was
in the beginning
there was
Beloved
there was –
+ Bản dịch thơ tiếng Việt
Đợi
Đợi
cho đến khi những lá thư gửi trả lại nhà
từ sa mạc hoang vu rực cháy
và được ăn bằng miệng thần linh
Đợi
cho đến khi địa chất ma quái của tình yêu
mở toạc ra
phát rực loà thông qua nhiều niên kỷ
và sáng ngời với những ngón tay thần thánh
một lần nữa nó tìm lại thế giới sáng tạo của mình.
có trên trang giấy
tiếng hát dường như hấp hối:
Đã từng là
có trong sự khởi đầu
đã từng là
người yêu
đã từng là… có…
HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
5) Bài 5: Như mi được sinh ra ở dưới bàn chân.
+ Nguyên tác tiếng Đức:
Da du
unter dem Fuß dir
das staubbeflügelte Sternbild der Flucht gebarst
warf eine Hand Feuer in deinen Mund.-
O eingeschlossenes Liebeswort
du brennende Sonne im Rad der Nacht
O meine Sonne
ich töpfre dich herein
in meiner Liebe Sternfallverlies
ins Asyl meiner Atemzüge
dieser leisesten Selbstmörderschar.
Beize mein Licht
mit der Ozeane unbehüteten Salzflucht,
ziehe Windkundschaft ein
aus der knospenden Landschaft der Seele.
Mit Lippen am Stein des Gebets
küsse ich lebenslang Tod,
bis der singende Samen aus Gold
den Fels der Trennung zerbricht.
+ Bản dịch tiếng Anh:
As You Gave Birth Underfoot
As you
gave birth
underfoot
to your dusty winged constellation of flight
a hand flung fire into your mouth.
O you impounded word of love
you burning sun in the wheel of night
O my sun
I brick you in
into the starfall dungeon of my love
into the refuge of my breathing
this quietest of suicide mobs.
Souse my light
with the Ocean’s unguarded saltflood,
draw in wind lore
from the budding landscape of the soul.
With lips on the stone of prayer
all my life long I am kissing death ,
until the singing seed of gold
smashes the rock of separation
+ Bản dịch thơ tiếng Việt:
Như mi được sinh ra ở dưới bàn chân
Như mi
được sinh ra
ở dưới bàn chân (1)
vươn tới chòm sao với đôi cánh bay bụi bặm.
Một cánh tay đã ném lửa vào miệng mi.
Ôi! Mi đã giam nhốt lời của tình yêu
mặt trời của mi bừng lửa trong bánh xe lăn đêm tối
Ôi! Mặt trời của ta
Ta xây bít chắn mi trong đó
vào trong ngục tối sao rơi tình yêu của ta
vào nơi ẩn náu hơi thở của ta
nơi yên tĩnh nhất của đám đông tự sát.
Hãy ngâm mình vào ánh sáng của ta
với đại dương vô tình ngập mặn,
với truyền thuyết của gió cuốn hút
từ cảnh trí bắt đầu chớm nở của tâm hồn.
Với những vành môi nguyện cầu trên đá
kéo dài suốt cuộc đời ta và ta đang chạm vào cái chết,
cho tới khi có tiếng hát của hạt giống vàng
đập vỡ đá để tách chui ra.
HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch.
(1) Ý nói được sinh ra nơi thấp kém.
- Chưa rõ chính xác tên dịch giả các bản dịch tiếng Anh
Mahmoud Darwich `
(1941-2008) – Palestine
