Hafez (hoặc Hafiz)
(1321 – 1390) – Ba Tư
Hafez còn gọi là Hafiz, tên đầy đủ: Khwajeh Shams od-Din Muhammad Hafez-e Shirazi). Hafez sinh ở Shiraz, miền nam Ba Tư, là học trò của Attar ở Shiraz, tương truyền ông thuộc lòng kinh Koran nên mới được gọi là Hafez. Ngoài ra, ông còn thuộc nhiều tác phẩm của Rumi, Saadi, Attar, Nezami..... Lớn lên Hafez trở thành nhà thơ và người đọc kinh Koran trong triều vua Abu Ishak ở thủ đô Esfahan nhưng sau ông xin thôi việc này. Ông còn giảng dạy tại một trường cao đẳng tôn giáo. Ông là một nhà thơ lớn và nổi tiếng nhất của Persia (Ba Tư) trung cổ ( tức là nước Iran cũ), và là một cây đại thụ trong nền văn hóa Persia.
Tương truyền, Hafez đã làm khoảng 5.000 bài thơ nhưng nay chỉ còn khoảng từ 500 – 700 bài còn sót lại, trong đó có hàng trăm bài ghazal nổi tiếng thế giới. Người đời sau tập hợp thơ của ông thành tập Divan, nổi tiếng là một tác phẩm kinh điển trong văn học Sufism. Ông mất năm 69 tuổi ở Shiraz.Thơ của ông còn ảnh hưởng cho đến ngày nay và được yêu thích nhất, có nhiều bài thơ được sử dụng như tục ngữ hay câu nói. (Theo các tư liệu của Bách khoa toàn thư Wikipedia).
Một số bài thơ của Hafez (Hafiz):
A)THƠ TỨ TUYỆT BA TƯ (RUBAIYAT)
Rubaiyat 1-10
( Hafiz - Translated by Shahriar Shahriari)
1
جز نـقـش تو در نـظر نیامد ما را
جز کوی تو رهـگذر نیامد ما را
خواب ارچه خوش آمد همه را در عهدت
حـقا کـه بـه چشم در نیامد ما را
The only vision I have is your sight
The only thing I follow is your light.
Everyone finds his repose in sleep,
Sleep from my eyes has taken flight.
Em nhận thấy tôi mang tình ảo ảnh
Nhưng theo em vì em rực sáng ngời.
Ai cũng hiểu nó chỉ ngừng khi ngủ
Nhưng mắt buồn cứ thao thức chơi vơi.
2
بر گیر شراب طربانگیز و بیا
پنهان ز رقیب سفله بستیز و بیا
مشنو سخن خصم که بنشین و مرو
بشنو ز من این نکته که برخیز و بیا
Pick up the joy giving wine and come hither.
Temptations of mean foes decline and come hither.
Don’t listen to the one who says sit down and stay;
Listen to me, pick up the line and come hither.
Hãy đến đây đón niềm vui cùng rượu.
Dẫu hư hao vì cám dỗ tầm thường.
Đừng nghe ai, cứ ngồi và ở lại.
Hãy nghe tôi, đến nhặt mối tình vương.
3
گفتـم که لبت, گفت لبم آب حیات
گفتم دهنت, گفت زهی حب نبات
گفتـم سخن تو, گفت حافظ گفتا
شادی همه لطیفه گویان صـلوات
I said, your lips said, your lips we revive;
I said, your mouth said, sweetness we derive;
I said your words, he said, Hafiz said;
May all sweet lips be joyous and alive.
Ta trao lời , môi em làm sống lại.
Lời môi em để hương vị ngọt ngào.
Những lời em, nghe rồi, Hafiz bảo:
Môi ngọt ngào rạng rỡ cả trăng sao.
.
4
ماهی که قدش به سرو می‌ماند راست
آیینه به دست و روی خود می‌آراست
دستارچه‌ای پیشکشش کردم گفت
وصلم طلبی زهی خیالی که توراست
One, beautiful and full of grace
Mirror in hand, grooming her face
My handkerchief I offered, she smiled,
Is this gift also part of the chase?
Chỉ duy nhất vẻ đẹp đầy duyên dáng.
Chiếc gương trong soi khuôn mặt diễm kiều.
Nàng mỉm cười với khăn tay tôi tặng:
Món quà này cũng săn đuổi tình yêu.
5
.مـن باکـمر تو در میان کردم دسـت
پنداشتمش که در میان چیزی هست
پیداسـت از آن میان چو بربست کمر
تا من ز کمر چه طرف خواهم بربسـت
I put my arms around your waist,
A lover’s embrace to taste.
From your resolve it’s obvious
All my efforts will go to waste
Tôi choàng tay quanh eo em thon thả.
Thấy đê mê khi ôm chặt người tình.
Em kiên quyết với lòng mình đã rõ.
Tôi trở thành phế thải trước hoa xinh.
6
تو بدری و خورشید تو را بنده شده‌ست
تا بنده تو شده‌ست تابنده شده‌ست
زان روی کـه از شـعاع نور رخ تو
خورشید منیر و ماه تابنده شده‌ست
You are the moon and the sun is your slave;
As your slave, it like you must behave.
It is only your luminosity and light
That light of sun and moon can save.
Em là trăng để mặt trời nô lệ.
Nhưng muốn em phải cư xử đàng hoàng.
Dẫu chỉ là đổ cho em ánh sáng.
Trăng nhận rồi phải giữ ánh dương quang.
7
هر روز دلم بـه زیر باری دگر اسـت
در دیده من ز هجر خاری دگر اسـت
مـن جـهد همی‌کنم قضا می‌گوید
بیرون ز کـفایت تو کاری دگراسـت
A new challenge everyday
You keep away and delay;
When I act to close the gap
Fate says there is a bigger play.
Mỗi ngày mới thêm một điều thách thức.
Em cất đi gây lần lữa lao đao.
Khi tôi cố thu hẹp dần khoảng cách.
Định mệnh bảo rằng đây vở kịch lớn lao.
8
ماهم که رخش روشنی خور بگرفت
گرد خط او چشمه کوثر بگرفـت
دلها همه در چاه زنخدان انداخت
وآنگـه سر چاه را به عنبر بگرفت
My beloved is brighter than the sun,
Put in the heavens, my only one.
Placed the hearts upon the earth
To watch the sun’s daily run.
Người yêu tôi còn sáng hơn mặt nhật.
Của riêng tôi duy nhất cõi thiên đường.
Những trái tim vì nàng trên cõi đất.
Chờ mặt trời xoay chuyển đến vô phương.
9
امشب ز غمت میان خون خواهم خفت
وز بستر عافیت برون خواهم خفت
باور نکنی خیال خود را بفرسـت
تا در نگرد که بی‌تو چون خواهم خفت
My broken heart’s sorrows are deep.
Painful, disturbed, broken my sleep.
If you don’t believe, send me your thoughts
And you will see how in sleep I weep.
Tim tôi vỡ mang nỗi buồn sâu thẳm.
Mang đớn đau luôn thao thức dày vò.
Nếu không tin em gửi hồn suy tưởng.
Sẽ thấy rằng tôi khóc ở trong mơ.
10
نی قصه آن شمع چگل بتوان گفـت
نی حال دل سوخته دل بتوان گفـت
غم در دل تنگ من از آن است که نیست
یک دوست که با او غم دل بتوان گفت
Candle’s story how can I tell?
Of the broken heart’s living hell?
My sorrow is in how I can find
Another who knows these sorrows well.
Chuyện ngọn nến (1) làm sao tôi kể được.
Trái tim tan là địa ngục của đời.
Quá muộn phiền làm sao tôi bắt gặp.
Một kẻ nào còn đau khổ hơn tôi!
HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
(Theo bản dịch tiếng Anh của Shahriar Shahriari)
Chú thích: Câu chuyện ngọn nến:Là câu chuyện ngụ ngôn về ngọn nến, có đại ý như sau:Cây nến sáp mang lại ánh sáng cho mọi người nhưng vì tính ích kỷ, tự phụ, lại hay mượn gió thổi tắt nên cây nến đã bị vứt vào ngăn tủ và bị thay thế bằng cây đèn..
B) MỘT SỐ BÀI THƠ TRỮ TÌNH BA TƯ (GHAZALS) CỦA HAFIZ .
1)
Faithful Lover
The moon came to me last night
With a sweet question.
She said,
"The sun has been my faithful lover
For millions of years.
Whenever I offer my body to him
Brilliant light pours from his heart.
Thousands then notice my happiness
And delight in pointing
Toward my beauty.
Hafiz,
Is it true that our destiny
Is to turn into Light
Itself?"
And I replied,
Dear moon,
Now that your love is maturing,
We need to sit together
Close like this more often
So I might instruct you
How to become
Who you
Are!
Translated by Daniel Ladinsky
+ Bản dịch tiếng Viêt:
Người tình chung thủy
Trăng đã đến cùng tôi đêm qua
Với câu hỏi ngọt ngào.
Nàng hỏi:
“Mặt trời có phải là người yêu chung thủy của tôi
Cho cả triệu năm.
Khi tôi hiến dâng cơ thể cho chàng
Ánh sáng lấp lánh đổ vào trái tim anh ấy.
Hàng ngàn lần, để chàng lưu ý đến niềm hạnh phúc của tôi
Và niềm vui thổ lộ cùng chàng
Hướng về vẻ đẹp của tôi.
Hafiz ơi!
Có thực là định mệnh của chúng ta
Là để hóa thành ánh sáng
Cho chính mình?”
Và tôi trả lời:
Thưa trăng,
Hiện giờ tình yêu của cô đang sung mãn
Chúng ta cần ngồi lại với nhau
Gần sát nhau như thế này thường xuyên hơn
Như thế tôi có thể hướng dẫn cô
Làm thế nào để trở thành
Cô là
Ai vậy!
HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
2)
The Day Sky
Let us be like
Two falling stars in the day sky.
Let no one know of our sublime beauty
As we hold hands with God
And burn
Into a sacred existence that defies -
That surpasses
Every description of ecstasy
And love.
Translated by Daniel Ladinsky
+ Bản dịch tiếng Việt:
Bầu trời ban ngày
Hãy để chúng ta được như thế
Hai ngôi sao rơi trong không gian ban ngày.
Để không ai biết về vẻ đẹp tuyệt vời của chúng ta
Như thể chúng ta đã nắm tay cùng Thượng đế
Và bừng cháy
Trong sự tồn tại thiêng liêng không nhượng bộ
Điều đó sẽ vượt trội hơn
Cả mọi sự diễn đạt về cảm giác ngất ngây
Và diễn đạt tình yêu.
HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
3)
The Happy Virus
I caught the happy virus last night
When I was out singing beneath the stars.
It is remarkably contagious -
So kiss me.
Translated by Daniel Ladinsky
+ Bản dịch tiếng Việt:
Nguồn gây bệnh hạnh phúc
Đêm qua, tôi bắt gặp nguồn gây bệnh hạnh phúc.
Khi tôi ra ngoài trời hát dưới những vì sao.
Đó là sự truyền nhiễm tuyệt vời.
Vậy hãy cứ hôn tôi.
HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
4)
It Felt Love
How
Did the rose
Ever open its heart
And give to this world
All its
Beauty?
It felt the encouragement of light
Against its
Being,
Otherwise,
We all remain
Too
Frightened.
Translated by Daniel Ladinsky
+ Bản dịch tiếng Việt:
Cảm giác tình yêu
Thế nào
Hãy làm cho hoa hồng
Bao giờ cũng mở cửa trái tim
Tặng cho thế giới này
Tất cả
Vẻ đẹp tuyệt vời của nó?
Hoa cảm thấy sự khích lệ của ánh sáng.
Tương phản với mình
Đang tồn tại.
Nếu không
Việc lưu giữ của tất cả chúng ta sẽ là điều
Quá ư
Sợ hãi
HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
5)
The Subject Tonight is Love
The subject tonight is Love
And for tomorrow night as well,
As a matter of fact
I know of no better topic
For us to discuss
Until we all
Die!
Translated by Daniel Ladinsky
+ Bản dịch tiếng Việt:
Chủ đề tối nay là tình yêu
Chủ đề tối nay là tình yêu
Và cho cả tối mai cũng tuyệt vời như vậy.
Đó là vấn đề thực tế
Tôi biết sẽ không có đề tài nào tốt hơn
Để chúng ta bàn luận
Cho tới khi tất cả chúng ta
Qua đời!
HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
6)
And For No Reason
And
For no reason
I start skipping like a child.
And
For no reason
I turn into a leaf
That is carried so high
I kiss the Sun's mouth
And dissolve.
And
For no reason
A thousand birds
Choose my head for a conference table,
Start passing their
Cups of wine
And their wild songbooks all around.
And
For every reason in existence
I begin to eternally,
To eternally laugh and love!
When I turn into a leaf
And start dancing,
I run to kiss our beautiful Friend
And I dissolve in the Truth
That I Am.
Translated by Daniel Ladinsky
+ Bản dịch tiếng Việt:
Và không có lý do
Và
Không có lý do
Tôi bắt đầu nhảy chân chim như đứa trẻ.
Và
Không có lý do
Tôi hóa thành chiếc lá
Thể hiện mình trên cao
Tôi hôn môi mặt trời
Để rồi tan chảy.
Và
Không có lý do
Một nghìn con chim
Chọn đầu tôi làm chiếc bàn tụ tập,
Khi khơi mào chấm dứt
Những cốc rượu vang
Và dàn nhạc hoang dã của bầy chim khắp đó đây trổi dậy.
Và
Đối với mọi lý do tồn tại
Tôi khởi sự cho muôn đời,
Với nụ cười vĩnh cửu của tình yêu!
Tôi hóa thành chiếc lá
Và bắt đầu múa theo,
Tôi vội vã hôn người bạn tình xinh đẹp của chúng ta
Hòa tan vào Sự Thực
Đó là tôi .
HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
7)
Like Passionate Lips
There are
So many positions of
Love:
Each curve on a branch,
the thousand different ways
Your eyes can embrace us,
The infinite shapes your
Mind can draw,
The spring
Orchestra of scents,
The currents of light combusting
Like passionate lips,
The revolution of Existence's skirt
Whose folds contain other worlds,
Your every sign that falls against
His inconceivable
Omnipresent
Body.
Translated by Daniel Ladinsky
+ Bản dịch tiếng Việt:
Giống như những vành môi mê đắm
Có
Nhiều vị trí của
Tình yêu:
Mỗi đường cong trên một nhánh,
Hàng nghìn cách khác nhau
Đôi mắt em có thể ôm ấp chúng mình,
Hình dáng vô định của em
Tâm trí có thể vẽ.
Mùa xuân
Dàn nhạc của mùi hương.
Dòng ánh sáng đốt cháy
Giống như vành môi mê đắm.
Chiếc váy tồn tại qua bao lần cải tiến
Có nếp gấp chứa đựng nhiều thế giới khác nhau.
Mọi dấu hiệu của em rơi vào nghịch lý
Nhưng tâm trí không thể tưởng tượng
Có mặt khắp nơi
Trên thân thể.
HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
8)
Let Thought Become Your
Beautiful Lover
Let thought become the beautiful Woman.
Cultivate your mind and heart to that depth
That it can give you everything
A warm body can.
Why just keep making love with God's child-- Form
When the Friend Himself is standing
Before us
So open-armed?
My dear,
Let prayer become your beautiful Lover
And become free,
Become free of this whole world
Like Hafiz.
From: "The Gift: Poems By Hafiz - The Great Sufi Master".
Translated by Daniel Ladinsky
+ Bản dịch tiếng Việt:
Suy nghĩ trở thành người yêu đẹp đẽ của em
Hãy suy nghĩ trở thành người phụ nữ xinh đẹp.
Hãy trau dồi trí tuệ và trái tim em để có chiều sâu
Điều đó có thể cung cấp cho em mọi thứ
Một cơ thể nồng ấm.
Tại sao chỉ tỏ tình với đứa con của Thượng đế -
Khi hình thể tín đồ của chính ngài đang đứng
Trước chúng ta
Niềm nỡ ân cần?
Em yêu!
Hãy cầu nguyện để trở thành người yêu đẹp đẽ của em
Và trở thành tự do,
Trở thành tự do cho toàn thể thế giới này
Giống như Hafiz.
HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
9)
A New World
Let’s offer flowers, pour a cup of libation,
split open the skies and start anew on creation.
If the forces of grief invade our lovers’ veins,
cupbearer and I will wash away this temptation.
With rose water we’ll mellow crimson wine’s bitter cup;
we’ll sugar the fire to sweeten smoke’s emanation.
Take this fine lyre, musician, strike up a love song;
let’s dance, sing all night, go wild in celebration.
As dust, O West Wind, let us rise to the Heavens,
floating free in Creator’s glow of elation.
If mind desires to return while heart cries to stay,
here’s a quarrel for love’s deliberation.
Alas, these words and songs go for naught in this land;
come, Hafez, let’s create a new generation.
Hafiz (1320-1389) (Orinial language: Persian/Farsi)
English translation: Haleh Pourafzal and Roger Montgomery
+ Bản dịch tiếng Việt
Một thế giới mới
Hãy dâng hoa và rót chén rượu lễ.
Hãy mở chia bầu trời và bắt đầu trở lại việc sáng tạo.
Nếu sức mạnh đau buồn tràn ngập khắp mạch máu của chúng ta.
Người hầu bưng chén rượu và tôi sẽ rửa sạch cám dỗ này.
Với nước hoa hồng chúng ta sẽ làm dịu đi vị đắng cay của ly rượu vang màu đỏ thẫm.
Chúng ta sẽ cho đường vào lửa để làm ngọt thơm làn khói tỏa ra.
Hãy cầm cây đàn Lia xinh xắn này, dạo lên bài hát tình yêu.
Để khiêu vũ, ca hát suốt đêm, vui phát cuồng cùng lễ hội.
Như cát bụi. Ơi! gió Tây, hãy đưa chúng tôi đến Thiên đường.
Hãy thả trôi tự do trong ánh sáng rực rỡ hân hoan của Tạo hóa.
Nếu tâm trí mong muốn trở về trong lúc trái tim kêu gào đòi ở lại,
Đây là sự tranh cãi cân nhắc của tình yêu.
Than ôi! những lời này, những bài hát này, vô nghĩa trên cõi đất này;
Hãy đến đây Hafez, hãy sáng tạo nên một thế hệ mới đang tìm đổi mới.
HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
(Từ phiên bản tiếng Anh của Haleh Pourafzal và Roger Montgomery
