(Tô Đông Pha : 蘇東坡)
(1036 - 1101)
Ông được đánh giá là người có tài nhất trong số bát đại gia của Trung Hoa từ thế kỷ VII đến thế kỷ XIII (Hàn Dũ, Liễu Tôn Nguyên, Âu Dương Tu, Tô Tuân , Tô Thức, Tô Triệt, Vương An Thạch và Tăng Củng).
Ông giỏi cả cổ văn lẫn thơ, phú. . Riêng về từ, ông có khoảng 1700 bài. Ông có hai bài: Tiền Xích Bích phú và Hậu Xích Bích phú được giới văn học cho là hai viên ngọc quí của cổ văn Trung Hoa)..
Sau đây xin giới thiệu một số bài của ông.
1) Bài thơ Túc châu thứ vận Lưu Kính:
宿 州 次 韻 劉
(Túc Châu thứ vận Lưu Kính)
我 欲 歸 休 瑟 漸 希,
Ngã dục quy hưu sắt tiệm hy,
舞 雩 何 日 著 春 衣!
Vũ Vu hà nhật trước xuân y!
多 情 白 髮 三 千 丈,
Đa tình bạch phát tam thiên trượng,
無 用 蒼 皮 四 十 圍。
Vô dụng thương bì tứ thập vi,
晚 覺 文 章 真 小 伎,
Vãn giác văn chương chân tiểu kỹ,
早 知 富 貴 有 危 機。
Tảo tri phú quý hữu nguy ky (cơ).
為 君 垂 涕 君 知 否?
Vị quân thuỳ thế, quân tri phủ,
千 古 華 亭 鶴 自 飛。
Thiên cổ hoa đình hạc tự phi.
蘇 軾
Tô Thức
*Dịch nghĩa:
Ở Túc châu họa vần thơ Lưu Kính
Ta muốn về hưu tiếng đàn sắt ngưng dần
Biết ngày nào mặc áo xuân đi dạo đền Vũ Vu
Tóc trắng của kẻ đa tình dài ba nghìn trượng
Da mồi của người vô dụng được bốn chục vòng
Về chiều mới biết văn chương là trò tiểu xảo
Nhưng đã sớm biết phú quí là mối nguy cơ
Vì ngài mà tôi đổ lệ, ngài có biết không
Tự nghìn năm con hạc vẫn bay trên đình hoa
*Dịch thơ:
Ở Túc châu họa vần thơ Lưu Kính
Ta muốn về hưu , đàn sắp ngưng
Vũ Vu chờ dạo, áo chơi xuân.
Đa tình tóc trắng ba nghìn trượng.
Vô dụng da nhăn bốn chục vòng
Muộn biết văn chương là tiểu xảo
Sớm hay phú quí dễ tiêu vong
Vì ngài nhỏ lệ ngài đâu biết
Hạc lướt hoa đình tự cõi không.
*HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
2) Giới thiệu một bài từ khác của Tô Đông Pha:
水 龍 吟
Thủy long ngâm
次 韻 章 質 夫楊 花 詞
Thứ vận Chương Chất Phu "Dương hoa từ"
似 花 還 似 非 花,
Tự hoa hoàn tự phi hoa,
也 無 人 惜 從 教 墜。
Dã vô nhân tích tòng giáo truỵ.
拋 家 傍 路,
Phao gia bàng lộ,
思 量 卻 是,
Tư lường khước thị,
無 情 有 思。
Vô tình hữu tứ.
縈 損 柔 腸,
Oanh tổn nhu trường,
困 酣 嬌 眼,
Khốn hàm kiều nhãn,
欲 開 還 閉。
Dục khai hoàn bế.
夢 隨 風 萬 里,
Mộng tuỳ phong vạn lý,
尋 郎 去 處,
Tầm lang khứ xứ,
又 還 被 鶯 呼 起。
Hựu hoàn bị oanh hô khởi.
不 恨 此 花 飛 盡,
Bất hận thử hoa phi tận,
恨 西 園、
Hận tây viên,
落 紅 難 綴。
Lạc hồng nan chuế.
曉 來 雨 過,
Hiểu lai vũ quá,
遺 蹤 何 在,
Di tung hà tại,
一 池 萍 碎。
Nhất trì bình toái.
春 色 三 分,
Xuân sắc tam phân,
二 分 塵 土,
Nhị phân trần thổ,
一 分 流 水。
Nhất phân lưu thuỷ.
細 看 來 不 是 楊 花,
Tế khán lai bất thị dương hoa,
點 點 是 離 人 淚。
Điểm điểm thị ly nhân lệ.
*Dịch nghĩa:
Thủy long ngâm
(Nối vần bài từ “Dương hoa” của Chương Chất Phu)
Tựa như hoa mà không phải hoa.
Cũng không ai thương xót vì sự rơi rụng
Bị vứt đi bên đường nhà.
Ngẫm liệu mình từ giã.
Tưởng vô tình nhưng có ý.
Cứ quẩn quanh làm thương tổn ruột mềm.
Làm ủ rũ mắt vui người đẹp.
Muốn mở ra rồi lại nhắm.
Mơ theo gió vạn dặm.
Đi tìm chàng nơi đâu.
Lại bị tiếng oanh đánh thức.
Không hận hoa này bay hết.
Chỉ hận vườn Tây.
Hồng rụng khó lòng nối lại.
Sáng ra mưa đã đi qua.
Vết chân còn lại nơi nào.
Bèo dạt trong ao rải rác.
Sắc xuân chia tách ba phần.
Hai phần bụi đất.
Một phần nước trôi.
Nhìn kỹ lại nào phải hoa dương.
Từng chấm chấm là lệ người ly biệt!
*HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch.
* Dịch thơ:
Thủy long ngâm
(Nối vần bài từ “Dương hoa” của Chương Chất Phu)
Tựa như hoa mà không phải hoa
Mặc rơi rụng nào có ai thương tiếc.
Bị vứt bên đường nhà.
Ngẫm liệu thân từ biệt.
Tưởng vô tình nhưng hay đâu có ý.
Cứ vấn vương làm nẫu ruột mềm.
Gây khốn khổ triền miên đôi mắt đẹp.
Muốn mở ra để rồi nhắm tiếp.
Mơ theo gió vượt muôn nghìn dặm xa.
Tìm chàng nơi đâu có biết
Lại vừa thức giấc bỡi tiếng chim oanh.
Không hận hoa này bay hết.
Chỉ hận vườn Tây.
Hồng rụng khó lòng nối kết.
Sáng ra mưa đã đi qua
Dấu chân còn lại nơi nào.
Bèo giạt trong ao rải rác.
Sắc xuân chia tách ba phần.
Hai phần bụi đất.
Một phần nước trôi.
Nhìn kỹ lại nào phải hoa dương.
Từng chấm chấm là lệ người ly biệt.
· HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch