(1865 – 1939) Ái Nhĩ Lan (Ireland)
1) Bài thơ: “Khi em đã già”:
+Bản tiếng Anh:
When You Are Old
WHEN you are old and grey and full of sleep,
And nodding by the fire, take down this book,
And slowly read, and dream of the soft look
Your eyes had once, and of their shadows deep;
How many loved your moments of glad grace,
And loved your beauty with love false or true,
But one man loved the pilgrim Soul in you, (1)
And loved the sorrows of your changing face;
And bending down beside the glowing bars,
Murmur, a little sadly, how Love fled
And paced upon the mountains overhead
And hid his face amid a crowd of stars.
by William Butler Yeats
+ Bản dịch tiếng Pháp:
QUAND TU SERAS VIEILLE
Quand tu seras vieille et grise et pleine de sommeil,
Quand, ta tête inclinée près du feu, tu prendras ce livre,
Et lentement, liras et reverras le doux regard
De tes yeux d’autrefois, et de leurs ombres profondes.
Combien ont aimé tes moments de joie prodigue,
Et aimèrent ta beauté d’un amour sincère ou faux,
Mais un seul aima l’âme du pèlerin en toi, (1)
Et aima les défaites de ton visage changeant ;
Et quand courbée sur la hampe incandescente,
Tu murmureras comment l’amour te quitta
Comment il s’envola au-dessus des montagnes
Et cacha son visage dans un amas d’étoiles.
Traduction de Yves Bonnefoy
+ Bản dịch thơ tiếng Việt:
Khi em đã già...
Khi tóc bạc, tuổi già, thừa giấc ngủ.
Bên lửa hồng, em mở sách này xem.
Và đọc chậm, vẻ mơ màng lắng dịu.
Trong mắt xưa sâu thẳm bóng u huyền.
Bao người yêu nhất thời, vui vẻ đẹp.
Họ si mê giả dối hoặc chân tình.
Riêng có kẻ - yêu hồn em lãng đãng. (1)
Khuôn mặt buồn biến đổi nét hoa xinh.
Yêu dáng em cúi mình cời ngọn lửa.
Thoáng sầu tư, tim khẽ gọi xôn xao.
Khi tình xa, chớp cánh về ngọn núi.
Giấu mặt mình, lẩn khuất giữa ngàn sao!
HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
+Chú thích:
(1)Từ “pilgrim” có nghĩa là người hành hương,cuộc hành hương. Nó còn có nghĩa là người du hành, người du lịch, du khách v.v..Trong câu này,có thể hiểu theo nghĩa tiếngViệt “Nhưng chỉ một người yêu tâm hồn hành hương của em”. Nhưng tôi thắc mắc: Tại sao nhân vật nữ này lại mang tâm hồn kẻ hành hương? Cô sùng bái ai? Sùng bái những kẻ si tình đang theo đuổi cô chăng? Nếu sùng bái như vậy có hợp lý không? Vậy tại sao tâm hồn hành hương ấy lại không phải là của người đàn ông duy nhất đang hướng về cô gái với tất cả tình cảm sùng bái đặc biệt của mình như đã nêu trong bài thơ?
Vừa rồi tôi nắm bắt được tư liệu nơi một bản dịch tiếng Pháp khác của Claude Raphael Samama với nghĩa “Un homme seul vraiment l'a aimé votre âme voyageuse” ( Chỉ có một người đàn ông đã thực sự yêu tâm hồn lang thang của em”. Từ voyageuse có nghĩa là người đi xa, lữ hành, hành khách, người du lịch, , người đi chỗ này qua chỗ khác, đi lang thang (đồng với nghĩa thứ hai của các từ pilgrim, pèlerin) nên tôi mạnh dạn dịch với nghĩa “tâm hồn lãng đãng” (tâm hồn có trạng thái tình cảm bất định) trong bản dịch của mình là như vậy. Nếu có gì chưa đúng mong bạn đọc thông cảm và chỉ bảo.
Sau đây là bản tiếng Pháp vừa đề cập:
Quand l'âge aura gagné…
Quand vous serez vieille, grise, ensommeillée
Sinon assoupie près de l'âtre, prenez ce livre
Et lentement lisez et rêvez de votre regard
Si doux, de vos yeux d'alors, de leurs reflets profonds ;
Combien ont aimé vos moments de joie et de grâce,
Votre beauté sous des amours très vrais ou faux ;
Un homme seul vraiment l'a aimé votre âme voyageuse (1)
Et ces chagrins même où vous changiez tout le temps.
Et très près vous penchant vers le clair pare-feu
Dites-vous, avec tristesse, combien l'Amour
A fui, marchant là-bas au loin vers les montagnes,
Et a caché son visage parmi la foule des étoiles
Traduction de Claude-Raphaël Samama
2) Bài 2: Dưới vườn liễu
+ Bản tiếng Anh:
Down By The Salley Gardens
Down by the salley gardens my love and I did meet;
She passed the salley gardens with little snow-white feet.
She bid me take love easy, as the leaves grow on the tree;
But I, being young and foolish, with her would not agree.
In a field by the river my love and I did stand,
And on my leaning shoulder she laid her snow-white hand.
She bid me take life easy, as the grass grows on the weirs;
But I was young and foolish, and now am full of tears.
by William Butler Yeats
+ Bản dịch tiếng Pháp:
Au bas des jardins de saules
Au bas des jardins de saules je t’ai rencontrée, mon amour,
Tu passais les jardins de saules d’un pied qui est comme neige.
Tu me dis de prendre l’amour simplement, ainsi que poussent les feuilles,
Mais moi j’étais jeune et fou et n’ai pas voulu te comprendre.
Dans un champ près de la rivière nous nous sommes tenus, mon amour,
Et sur mon épaule penchée tu posas ta main qui est comme neige.
Tu me dis de prendre la vie simplement, comme l’herbe pousse sur la levée,
Mais moi j’étais jeune et fou et depuis lors je te pleure.
Traduction de Yves Bonnefoy
+ Bản dịch thơ tiếng Việt:
Dưới vườn liễu
Dưới vườn liễu gặp em, tình yêu của tôi.
Em qua vườn để bàn chân nõn nà như tuyết.
Em bảo tôi: Việc chiếm giữ tình yêu
chỉ giản đơn như cây lá mọc đâm chồi.
Nhưng tôi còn trẻ, ngu ngơ, không hiểu lời em nói.
Trên cánh đồng ven sông, chúng ta đứng lặng yên, tình yêu của tôi.
Em tựa vai, đặt bàn tay nõn nà như tuyết.
Em bảo tôi: Việc chiếm giữ cuộc đời
cũng chỉ giản đơn như cỏ trên đường mọc.
Nhưng tôi còn trẻ, ngu ngơ...
Và từ đó, tôi vì em rơi nước mắt.
HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
1) Bài 3: Bài ca Aengus lang thang:
The Song of Wandering Aengus
I went out to the hazel wood,
Because a fire was in my head,
And cut and peeled a hazel wand,
And hooked a berry to a thread;
And when white moths were on the wing,
And moth-like stars were flickering out,
I dropped the berry in a stream
And caught a little silver trout.
When I had laid it on the floor
I went to blow the fire a-flame,
But something rustled on the floor,
And someone called me by my name:
It had become a glimmering girl
With apple blossom in her hair
Who called me by my name and ran
And faded through the brightening air.
Though I am old with wandering
Through hollow lands and hilly lands,
I will find out where she has gone,
And kiss her lips and take her hands;
And walk among long dappled grass,
And pluck till time and times are done,
The silver apples of the moon,
The golden apples of the sun.
by W. B. Yeats
+ Bản dịch thơ tiếng Việt:
Bài ca Aengus lang thang (1)
Tôi đi ra ngoài rừng hạt dẻ. (2)
Bởi mang ngọn lửa trong đầu.
Tôi cắt, bóc vỏ cây làm chiếc đũa phép màu.
Đưa trái mọng buộc vào dây chỉ gắn.
Có những cánh bướm đêm màu trắng.
Rung rinh như ánh sao trời.
Tôi thả trái mọng vào dòng suối êm trôi.
Và bắt được con cá hồi trắng bạc...
Khi tôi để cá dưới sàn nhà.
Rồi chăm chú thổi bùng ngọn lửa.
Tiếng sột soạt đâu đây vừa quẫy cựa.
Và hình như ai đã gọi tên tôi.
Con cá kia hóa cô gái tuyệt vời.
Nàng ẩn hiện lung linh,
với hoa táo cài trong mái tóc.
Nàng gọi tôi rồi chạy trong khoảnh khắc.
Và biến dần vào ánh sáng không gian.
Dẫu tôi đã già để đuổi bắt lang thang.
Nhưng vẫn đi qua khắp núi đồi thung lũng.
Tôi sẽ tìm ra nơi nàng trú ẩn.
Để hôn lên môi nàng tay nắm lấy trong tay.
Cùng đi trên cỏ đồng lốm đốm dưới trời mây.
Và can đảm theo tiếng lòng náo nức.
Để thời gian làm nên hiện thực.
Những trái táo bạc của mặt trăng, (3)
Những trái táo vàng của mặt trời.
HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
+ Chú thích: Đoạn 3 của bài thơ này đã từng được cố thi sĩ Bùi Giáng đề cập (bằng thơ nguyên tác không dịch ra tiếng Việt) ở tác phẩm “Mùa xuân trong thi ca”. Tác giả đã suy diễn về lẽ biến dịch của thời gian và đời người (Trang 12...).
(1) Aengus: Còn được viết là Aonghus. Theo thần thoại Ai-len, đó là tên của một vị thần đẹp trai, mang biểu tượng của tình yêu, tuổi trẻ và cảm hứng của thi ca. Lời nói của vị thần này ngọt ngào như mật ong, quyến rũ được cả các loài chim. Thần có tình yêu sâu sắc với một cô gái đẹp đã bị biến hình thành con thiên nga, thần đã khổ công tìm kiếm trong một năm và cuối cùng đã tìm được tình yêu của mình bên hồ; họ chắp cánh bay đi và cùng hát một bài ca hay đến nỗi những ai đã nghe họ hát đều ngủ say đến ba ngày sau mới tỉnh dậy. Nhà thơ W.B.Yeats đã thể hiện câu chuyện thần thoại theo một tình tiết khác để tìm kiếm lại mình trong bài thơ này.
2) Hazel: Được dịch ra tiếng Việt là cây phỉ, cây trăn hay cây hạt dẻ. Cây mọc rải rác ở châu Á, châu Âu và Bắc Mỹ...Cây có hoa màu vàng, được chiết xuất làm sản phẩm chăm sóc da. Ở Ai-len cổ nó là vật mang biểu tượng thiêng liêng cho tình yêu cũng giống như hình ảnh cây táo
3) Trái táo:
Ở Ai-len cổ , táo mang ý nghĩa thiêng liêng về sự bất tử, màu mỡ. Nó là loại thuốc tình yêu , ai dùng nó sẽ sa vào lưới tình. Nó còn là loại trái cây làm phục hồi sinh lực, trẻ mãi không già. Trong một truyền thuyết khác của châu Âu, nó còn là loại trái cấm vì gây sự ham muốn nam nữ qua câu chuyện vườn địa đàng của Adam và Eva. Riêng trong thần thoại Hy lạp, trái táo vàng mang biểu tượng của chiến thắng và vẻ đẹp bậc nhất của phái nữ mà nữ thần Tình yêu và Sắc đẹp Aphrodite (Venus) đã đạt được . Nó cũng là loại quả trường sinh dành cho tình yêu trong khu vườn của các nàng Hesperides canh giữ
4)Bài 4:Bài ca uống
+Nguyên tác tiếng Anh:
A Drinking Song
Wine comes in at the mouth
And love comes in at the eye;
That’s all we shall know for truth
Before we grow old and die.
I lift the glass to my mouth,
I look at you, and I sigh.
-W.B. Yeats
+Bản dịch thơ tiếng Việt:
Bài ca uống
Rượu vang đến trong làn môi.
Tình yêu đến trong đôi mắt.
Đó là tất cả chúng ta biết về sự thật.
Trước khi mình già nua và sẽ mất đi.
Anh nâng ly lên miệng.
Anh nhìn em và bất chợt thở dài.
HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
- Bổ sung bài thơ khác của Yeats:
(ngày 09. 03. 2015)
The Lover Tells Of The Rose In His Heart
ALL things uncomely and broken, all things worn out and old,
The cry of a child by the roadway, the creak of a lumbering cart,
The heavy steps of the ploughman, splashing the wintry mould,
Are wronging your image that blossoms a rose in the deeps of my heart.
The wrong of unshapely things is a wrong too great to be told;
I hunger to build them anew and sit on a green knoll apart,
With the earth and the sky and the water, re-made, like a casket of gold
For my dreams of your image that blossoms a rose in the deeps of my heart.
William Butler Yeats
· - Dịch thơ:
Người yêu kể về hoa hồng ở trong tim.
Cả mọi thứ đều không thấy đẹp, đều hư hao, mòn mỏi, già nua.
Bên lòng đường có tiếng khóc trẻ thơ, tiếng cót két của cỗ xe ì ạch.
Người nông dân với bước đi nặng trịch, luống cày bùn tung tóe lạnh mùa đông.
Làm lệch sai hình ảnh của em – đóa hồng nở trong tim anh sâu thẳm.
Mọi sai hỏng không còn thơ mộng, sai quá đi để anh thốt nên lời.
Anh khát khao xây dựng lại đời và được ngồi trên đồi xa xanh biếc.
Với trái đất, bầu trời, mặt nước , sẽ hóa nên như chiếc tráp vàng,
Chứa giấc mơ về hình ảnh của em – đóa hồng nở trong tim anh sâu thẳm.
HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
( 08. 03. 2015 )