Petőfi Sándor
(1823-1849)- Hungary
Petőfi Sándor có tên thật là Petrovics, sinh ở Kiskőrös và mất ở Segesvár lúc mới 26 tuổi. Ông là thi hào của dân tộc Hungary và là chiến sĩ đã gia nhập đội quân quốc tế chiến đấu vì dân tộc bị áp bức. Chính vì vậy, ông đã mất trong mặt trận chống Áo. Mặc dù chỉ sống trên đời ngắn ngủi nhưng ông đã để lại cho nền văn học Hungary một số lượng đáng kể, gồm 850 bài thơ và trường ca, một cuốn tiểu thuyết, ba truyện ngắn, hai vở kịch và nhiều bản dịch các tác phẩm lớn trên thế giới ra tiếng Hung. Ngoài ra còn có bút ký, những bài báo và các bài phê bình văn học.vv...
Nhà phê bình văn học Hegedűs Géza đã đánh giá Petőfi Sándor là thi hào vĩ đại nhất của Hungary ở thế kỷ 19. Tên tuổi ông được xếp ngang hàng với Byron, Puskin, Heiné, Huygo, Mickiewicz .vv...
Ở Việt Nam thơ ông được dịch trên cả trăm bài với các tác giả như Xuân Diệu, Tế Hanh, Hoàng Trung Thông, Nguyễn Xuân Sanh, Vũ Tú Nam, Phạm Hổ.vv…
Một vài bài thơ:
1)Bài 1:
+ Nguyên tác tiếng Hung (Hungarian):
Szeptember végén
Még nyílnak a völgyben a kerti virágok,
Még zöldel a nyárfa az ablak előtt,
De látod amottan a téli világot?
Már hó takará el a bérci tetőt.
Még ifju szivemben a lángsugarú nyár
S még benne virít az egész kikelet,
De íme sötét hajam őszbe vegyűl már,
A tél dere már megüté fejemet.
Elhull a virág, eliramlik az élet...
Űlj, hitvesem, űlj az ölembe ide!
Ki most fejedet kebelemre tevéd le,
Holnap nem omolsz-e sirom fölibe?
Oh mondd: ha előbb halok el, tetemimre
Könnyezve borítasz-e szemfödelet?
S rábírhat-e majdan egy ifju szerelme,
Hogy elhagyod érte az én nevemet?
Ha eldobod egykor az özvegyi fátyolt,
Fejfámra sötét lobogóul akaszd,
Én feljövök érte a síri világból
Az éj közepén, s oda leviszem azt,
Letörleni véle könyűimet érted,
Ki könnyeden elfeledéd hivedet,
S e szív sebeit bekötözni, ki téged
Még akkor is, ott is, örökre szeret!
1847
+ Bản dịch tiếng Anh (English)
End of September
Below in the valley the flowers are resplendent,
Outside by the window the poplars still glow,
But see where the winter, already ascendant,
Has covered the far distant hilltops with snow.
My heart is still bathed in the fierce sun of passion,
All spring is in bloom there, by spring breezes tossed,
But look how my hair turns hoary and ashen,
Its raven black touched by the premature frost.
The petals are falling and life is declining.
Come sit in my lap, my beloved, my own!
You, with your head, in my bosom repining,
Tomorrow perhaps will you mourn me alone?
Tell me the truth: should I die, will your sorrow
Extend to the day when new lovers prepare
Your heart for forsaking, insisting you borrow
Their name, and abandon the one we now share?
If once you should cast off the black veil of mourning,
Let it stream like a flag from the cross where I lie,
And I will arise from the place of sojourning
To claim it and take it where life is put by,
Employing it there to dry traces of weeping
For a lover who could so lightly forget,
And bind up the wounds in the heart in your keeping
Which loved you before and will worship you yet.
by George Szirtes
- Bản dịch thơ tiếng Việt:
Cuối tháng Chín
Dưới thung lũng vẫn còn hoa rực rỡ.
Hàng dương xanh bên cửa sổ sáng tươi.
Nhưng mùa đông kìa đã đến nơi rồi.
Đang bao phủ dãy đồi xa tuyết trắng.
Trái tim anh vẫn ngất ngây tắm nắng.
Ngỡ mùa xuân hoa đón gió rung rinh.
Nhưng tóc anh giờ xám nhạt hoa râm,
Hết đen mượt bởi thời gian sương giá.
Giờ hoa rơi và cuộc đời tàn tạ.
Người yêu ơi, hãy sà đến đây nhanh!
Hãy ngả đầu vào lồng ngực của anh.
Bởi mai kia em chỉ còn nước mắt.
Khi anh mất em chỉ còn đau xót.
Ngày lê thê kẻ yêu mới đợi rồi.
Trái tim em dù sắp bị bỏ rơi.
Sao lại cứ khăng khăng vay mượn thế?
Mặc ai đó, tình ta giờ chia sẻ!
Nếu có lần tháo bỏ dải tang đen.
Em làm cờ trên thánh giá mộ anh.
Rồi anh sẽ phục sinh từ chính nơi lưu trú.
Để khẳng định lại chuyện đời vô chủ.
Để lau khô vết lệ nhỏ giùm em.
Cho người yêu có thể nhẹ nhàng quên.
Băng bó kín vết thương lòng còn giữ.
Và yêu em, tôn thờ như quá khứ!
HOÀNG NGUYÊN CHƯƠNG dịch
. Chú thích:
Bài thơ "Szeptember végén" (Cuối tháng Chín) là bài thơ nổi tiếng của thi hào Petőfi Sándor, được dịch ra nhiều thứ tiếng trên thế giới . Tác giả viết bài này vào năm 1847, nói lên tâm trạng khắc khoải về cuộc sống, về tình yêu của mình với người yêu là bà Szendrey Júlia (1828-1868), cũng là một nhà văn, nhà thơ nữ. Bài thơ như một lời báo trước cho sự ra đi, vì 2 năm sau ngày 31. 7. 1849, tác giả đã mất trong trận chiến bảo vệ độc lập ở vùng Segesvár.
Szendrey Júlia là bóng hồng của những bài thơ như: "Cuối tháng Chín" (Szeptember végén) "Không lạ, nếu anh lại sống" (Nem csoda, ha újra élek), "Gọi tên em là gì?" (Minek nevezzelek?), "Mùa thu tới, thu lại tới" (Itt van az ősz, itt van újra).vv...
Về cuộc tình của ông với bà Szendrey Júlia cũng gặp nhiều khó khăn. Bà là tiểu thư của một gia đình quý tộc khá giả. Sau khi quen nhau tại một dạ hội ở vùng Nagykároly, họ yêu nhau. Một năm sau, ông cầu hôn nhưng bị thân phụ bà từ chối quyết liệt vì ông là con nhà nông dân nghèo, không xứng với đẳng cấp của họ. Tuy nhiên với sự quyết tâm của đôi bạn trẻ, gia đình bà phải nhượng bộ, cho họ tiến hành lễ cưới vào ngày 8-9-1847 nhưng họ chỉ tự tổ chức đám cưới, nhà gái không đến dự, và họ không nhận được của hồi môn hay bất cứ sự giúp đỡ nào. Mặc dù vậy, lúc này đôi vợ chồng trẻ vẫn tạo lập được nhà riêng.
Ông ra đi lúc còn quá trẻ, chỉ mới 26 tuổi, để lại người góa phụ và đứa con sơ sinh vừa 10 tháng tuổi. Tình yêu hạnh phúc của họ cũng chỉ tồn tại chưa được 2 năm. Tuy nhiên ông đã được tôn vinh là một nhà thơ yêu nước và là người đã để lại một sự nghiệp đồ sộ ngời sáng cho nền văn học Hungary và cả thế giới. Tên ông được đặt tên đường trong tất cả các thành phố và tên một cây cầu bắc qua sông Danube. Tượng đài của ông được đặt tại trung tâm thủ đô Budapest dể mọi người tưởng niệm..
